TRÊN ĐỜI, NGƯỜI KHÔN NGOAN CHƯA HẲN ĐÃ TỐT!

Trước kia, mỗi khi qua mặt được ai đó để đạt chút gì, bạn bè sẽ trầm trồ: “Khôn quá ta! Dùng chút mánh lới là có được thứ mình muốn” nghe xong liền cảm thấy dương dương tự đắc. Nhưng khi trải qua nhiều chuyện trong cuộc sống, mới biết đó chỉ là khôn vặt, về lâu dài chỉ gây tổn hại cho bản thân. Làm người trong đời, chữ đức quan trọng lắm thay!

Việc quá khôn ngoan lắt léo trong cuộc sống này khiến bạn qua mặt người khác, chiếm lợi ích của người khác, về lâu dài điều này chỉ gây tổn hại cho bản thân.

Trước đây không lâu, một chương trình truyền hình của Đài Loan với tên gọi “Cuộc đời sang giàu”, khách mời là nhà điều hành của một công ty rất nổi tiếng. Khi chương trình gần kết thúc, người dẫn chương trình đưa ra câu hỏi cuối:

-          Anh cho rằng nhân tố then chốt làm nên thành công của công ty là gì?

Trầm tư một lát, vị này cũng không trực tiếp trả lời mà bình tĩnh kể một câu chuyện:

“Mười hai năm trước, một chàng trai vừa tốt nghiệp liền sang Pháp Quốc, bắt đầu cuộc sống vừa học vừa làm. Thời gian dần qua, anh phát hiện nhà ga địa phương hầu hết đều có lỗ hổng, không có chỗ kiểm vé, cũng không có người kiểm vé, thậm chí ngay cả camera kiểm tra cũng rất ít.

Dựa vào trí thông minh của mình, người thanh niên này tính toán được tỉ lệ trốn vé mà bị tra ra chỉ có 3/10,000. Anh rất đắc ý với phát hiện này của mình. Từ đó về sau, anh thường xuyên trốn vé. Anh còn biện hộ cho bản thân rằng, vì mình là học sinh nghèo mà, có thể tiết kiệm chút nào hay chút nấy.

Bốn năm qua đi, với tấm bằng đại học danh tiếng và thành tích xuất sắc, anh tự tin nộp đơn vào các công ty đa quốc gia, nhưng kết quả lại khiến anh hụt hẫng.

Những công ty này mới đầu đều rất nhiệt tình với anh, nhưng sau khi đọc qua vài thứ, liền nhẹ nhàng từ chối. Điều này thật sự khiến anh rất băn khoăn.

Cuối cùng, anh đã viết một email với ngôn từ cầu thị, gửi đến bộ phận nhân sự của một trong những công ty đó với mong muốn được biết lý do không được nhận vào làm. Một đêm nọ, anh nhận được email hồi đáp.

‘- Chào anh Trần, chúng tôi đánh giá cao tài năng của anh, nhưng khi chúng tôi đọc dữ liệu thông tin về anh, thì thực sự rất tiếc rằng trên hệ thống hồ sơ ghi lại anh đã 3 lần trốn vé xe. Chúng tôi cho rằng điều này đã chứng minh 2 điểm:

i. Anh không tôn trọng quy tắc: Sau khi phát hiện ra lỗ hổng, anh đã cố ý lạm dụng.

ii. Anh không đáng tin. Công ty của chúng tôi rất nhiều việc phải dựa vào sự tín nhiệm, bởi nếu anh phụ trách phát triển thị trường nào đó, công ty sẽ giao cho anh nhiều quyền tự quyết. Để tiết kiệm chi phí, chúng tôi không thể thiết lập cơ cấu giám sát giống như hệ thống giao thông công cộng. Vì vậy chúng tôi không thể thuê anh, thật tình mà nói, ở quốc gia này, thậm chí toàn bộ liên minh châu Âu, có lẽ anh sẽ không thể tìm được công ty nào đồng ý tuyển dụng anh.’

Đến lúc này, chàng thanh niên mới tỉnh mộng, giá như biết trước anh đã không làm như vậy. Nhưng điều thực sự khiến anh chấn động là câu cuối cùng của nhà tuyển dụng, bởi câu nói ấy thể hiện một đạo lý rằng:

ĐẠO ĐỨC THƯỜNG CÓ THỂ BÙ ĐẮP CHO TÀI TRÍ, NHƯNG TÀI TRÍ VĨNH VIỄN KHÔNG BÙ ĐẮP ĐƯỢC CHO ĐẠO ĐỨC.

Ngày hôm sau, anh lên đường về Đài Loan.”

Sau khi anh kể xong câu chuyện, hội trường yên lặng. Người dẫn chương trình băn khoăn hỏi:

-          Điều này có thể nói nên đạo lý thành công của anh?

-          Có thể! Vì người trẻ tuổi trong câu chuyện này chính là tôi.

Rồi anh dõng dạc nói:

-          Tôi có thể đi đến ngày hôm nay, chính bởi vì tôi đã biến ‘chướng ngại’ của ngày hôm qua thành ‘hòn đá kê chân’ cho ngày hôm nay.

Có lẽ đây chính là bài học đáng giá về thành công của vị giám đốc ấy.

Nhà sử học lừng danh Tư Mã Quang từng nói:

-          ĐỐI VỚI NGƯỜI TÀI, ĐỨC CHÍNH LÀ VỐN; CÒN NGƯỜI CÓ ĐỨC, TÀI ẮT TỰ SINH. TÀI ĐỨC TOÀN VẸN LÀ THÁNH NHÂN, TÀI ĐỨC CÙNG MẤT LÀ NGƯỜI NGU NGỐC, ĐỨC HƠN TÀI LÀ QUÂN TỬ, TÀI HƠN ĐỨC LÀ TIỂU NHÂN.

NGUY CƠ – RISK VS RỦI RO – HAZARD

NGUY CƠ – RISK VS RỦI RO – HAZARD

GS Nguyễn Văn Tuấn. 

…

Sự khác biệt giữa nguy cơ (risk) và hazard (rủi ro).

Tôi nghĩ khái niệm hazard rất thích hợp trong việc mô tả tình trạng bất định ở Việt Nam, bởi vì rủi ro ở Việt Nam xảy ra trong bất cứ giây phút nào chứ không phải ở một khoảng thời gian. Bước chân xuống đường hay băng qua đường dù chỉ là con đường bề ngang chưa đầy 10 mét là phải chấp nhận rủi ro tai nạn, thậm chí tử vong. Thành ra, cái yếu tố nhiễu ở Việt Nam nó không chỉ bàng bạc khắp nơi mà còn hiện diện trong từng giây phút.

Bởi vậy, tôi nghĩ ở đất nước này, MAY MẮN là một điều hết sức CẦN THIẾT, bởi sự việc xảy ra hết sức ngẫu nhiên và tuỳ hứng. Ở các quốc gia tự do, dân chủ phương Tây, mọi sự việc được thiết kế có hệ thống, và vì thế đầu ra nó xảy ra theo quy luật có thể tiên đoán được. Dĩ nhiên cũng có nhiễu, nhưng nó ít hơn và chỉ là phần nhỏ. Còn ở Việt Nam, trên lý thuyết sự việc cũng được thiết kế, nhưng có lẽ vì thiết kế chưa tốt, nên đầu ra rất khó tiên đoán được.

Ví dụ như rủi ro giao thông, ở các quốc gia tự do, dân chủ phương Tây, xe cộ đi đúng làn, luật pháp nghiêm minh, nên tai nạn ít xảy ra, hay có xảy ra thì việc phân định trắng đen, lỗi phải rất rõ ràng. Còn ở Việt Nam, luật giao thông thì có cả RỪNG LUẬT, nhưng thi hành thì theo LUẬT RỪNG; thành ra, tai nạn giao thông xảy ra rất thường xuyên, và khi tai nạn xảy ra thì việc phân định lỗi phải không còn dựa trên luật pháp mà lại dựa trên cảm tính và quyền uy. Do đó, ở Việt Nam, chúng ta thấy yếu tố nhiễu nó lấn át yếu tố hệ thống. Chính vì thế mà chúng ta sống ở xã hội này rất cần sự may mắn.

Ví dụ như ai sẽ làm "sếp" cao nhất của nhà nước trong năm tới, cũng nhiễu nhiều hơn tín hiệu. Có thể nói đi đâu và bất cứ dịp nào người ta cũng bàn đến ai sẽ làm lãnh đạo cao nhất trong đảng (cũng có nghĩa là toàn quốc). Đủ loại tiên đoán, đủ thứ quan điểm và cách tiếp cận. Nhưng chứng cứ thì không có. Thành ra, đồn đoán vẫn là võ đoán. Còn ở các quốc gia văn minh, dân chủ, họ có hệ thống bầu cử, nên ai làm lãnh đạo rất dễ đoán và đoán đúng. Tình trạng mờ mờ ảo ảo thông tin là môi trường tuyệt vời nhất cho sự lan truyền của những đồn thổi tào lao, nhưng cái tào lao đó nó có hiệu quả tăng những cái-người-ta-tin-là thiên tài của giới lãnh đạo. Họ núp sau những đám mây mờ thông tin để thiên hạ tha hồ bàn tán và tung hô, và kết cục là cả xã hội lao theo những tiểu tiết để bỏ qua cái bức tranh lớn của đất nước.

Bức tranh lớn của xã hội, đất nước, nếu có dịp trầm mình ở đây, thì rất ư là xám xịt. Khó có thể tìm ra một tín hiệu tích cực cho tương lai. Từ cấp tỉnh đến trung ương, đâu đâu người ta cũng nêu nhiều vấn đề về thể chế, kinh tế, xã hội, môi trường sống, v.v. nhưng giải pháp thì không có (hay có thì cũng là chấp vá). Đọc tin tức hàng ngày toàn những tin không hay. Hết tỉnh này đến thành phố khác đua nhau xây tượng đài nhưng lại hết tiền trả lương. Y như bệnh nhân đang chết từ chân lên não.

Việt Nam ví như một cỗ xe cũ kỹ, với cái động cơ được chấp vá từ Tây [ The Western world or the West] , Rossiya / Russia / Nga, Trung Hoa / Trung Quốc / Tàu, và những cơ phận khác đang mục ruỗng; người tài xế và hành khách loay hoay sửa chữa cái cỗ xe đó nhưng vô vọng. Cái "tragedy" [thảm kịch] là không ai nghĩ là họ cần một cái xe mới, nên cứ mãi bám lấy cái xe cũ và hệ quả là cả tài xế lẫn hành khách đều khổ vì nó do đã tiêu hao quá nhiều năng lượng cho cái cỗ xe mà ai cũng biết nó chẳng đi đến đâu.