Sự khác nhau giữa niềm vui và hạnh phúc đôi khi khó phân biệt và
vi tế. Hạnh phúc tỏa sáng bộc phát dưới dạng niềm vui. Một niềm hân hoan an lạc
nội tâm không nhất thiết được biểu lộ một cách phô trương mà thông qua một
thoáng cảm nhận đầy ý nghĩa về giá trị của giây phút hiện tại. Những điều ngạc
nhiên, những niềm vui mạnh mẽ và bất ngờ cũng làm hạnh phúc tăng lên như những
bông hoa nở rộ làm tăng vẻ đẹp của mùa xuân vậy.
Tuy nhiên, không phải bất cứ niềm vui nào cũng từ hạnh phúc mà
ra. Như Christopher André đã nhấn mạnh trong cuốn sách rất có tính thuyết phục
của ông về tâm lý con người khi hạnh phúc: “Có những thú vui không lành mạnh,
khác xa trạng thái an lạc của hạnh phúc, ví dụ như thích thú trả thù […] Cũng
có những trạng thái hạnh phúc bình lặng, đôi khi rất khác với sự phấn khích của
vui sướng […] Người ta nhảy lên vì vui mừng chứ không nhảy lên vì hạnh phúc.”
Khó mà thống nhất với nhau về định nghĩa hạnh phúc nhưng chúng
ta đã chỉ rõ điều gì là hạnh phúc chân thật. “Niềm vui” là một từ rất mơ hồ bởi
vì như nhà tâm lý học Paul Ekman đã miêu tả, nó gắn với những xúc cảm đa dạng
như những khoái cảm thuộc về giác quan, sự thích thú (từ mỉm cười tới cười ra
nước mắt), trạng thái vừa ý (thỏa mãn một cách âm ỉ), hưng phấn (trước điều mới
lạ hoặc trước một thách thức), xả hơi (sau khi đã bị sợ hãi, lo lắng hay thậm
chí cả thích thú nữa), ngây ngất (trước điều ta ngỡ ngàng và thán phục hoặc
vượt quá lý trí của chúng ta), say sưa (làm tâm hồn ta bay bổng), hớn hở (khi
hoàn thành một nhiệm vụ khó khăn, giành được một chiến công), tự hào rạng rỡ
(khi con cái ta nhận một phần thưởng xuất sắc), biết ơn (đánh giá quý trọng một
hành động vị tha được dành cho mình) và sự khoái chí tàn bạo (khi sung sướng
trên sự đau khổ của người khác bằng cách trả thù chẳng hạn); có thể liệt kê
thêm các trạng thái khác như hân hoan, đắm say…
Mỗi loại cảm xúc được kể trong danh sách trên đều chứa đựng niềm
vui, đa phần thể hiện bằng nụ cười, bằng vẻ mặt và giọng nói đặc biệt. Nhưng để
một bộ phận gắn liền hoặc góp phần vào hạnh phúc, cảm xúc phải được giải phóng
khỏi mọi tình cảm tiêu cực. Chỉ cần giận dữ hoặc ghen tuông nổi lên cũng đủ để
niềm vui tắt ngấm. Chỉ cần hơi có thái độ bám chấp, ích kỷ hoặc kiêu mạn là
niềm vui dần tắt lịm đi.
Để niềm vui có thể kéo dài và chín muồi một cách êm ả, để cho nó
trở thành “một trạng thái rạng ngời, sung mãn” cần phải thêm vào đó những tố
chất cấu thành một niềm hạnh phúc chân thật như trí tuệ, thiện tâm, giảm thiểu
dần những cảm xúc tiêu cực và chấm dứt những thói đỏng đảnh của “cái tôi” –
“ego” – “self”.
Tác giả: Thiền sư Matthieu Ricard.
No comments:
Post a Comment