Trích trong “TƯ CÁCH TRÍ
THỨC VIỆT NAM”.
Tác giả: Phạm Thị Hoài.
…
Người
Việt Nam không có truyền thống đem cả một dân tộc ra mà tự phê bình.
Một
trong những lý do vì sao như vậy cũng là ở chỗ, khi người ta đã suốt cả một số
phận luôn luôn đội sổ thì lòng tự tin thực sự chẳng còn gì lớn lắm. Ðấy là tôi [Phạm Thị Hoài]
muốn nói đến một lòng tự tin thực sự, chứ không phải cái thứ tự tin theo kiểu
vừa đánh võ mồm vừa run trong lòng, hoặc là thứ tự tin lưu manh, cứ kích nhau
lên để hòng vụ lợi cho mình. Rõ ràng là tự phê bình đòi hỏi một lòng tự tin
lớn.
Tôi
cứ nhìn cái cách tự tra vấn mình, tự hành hạ, tự truy tội, tự xỉ vả mình của
một dân tộc như dân tộc Ðức (Germany – Deutschland) này mà phải nhận ra
rằng: phải là một dân tộc đã đạt được nhiều thành tựu đến mức nào mới dám làm
cái việc cũng rất ư quý phái là tự phê bình mình như
vậy...
Vậy
dân tộc Việt trọn gói thì không có lỗi gì đáng kể, nhưng một bộ phận, bộ phận
đầu sỏ của nó thì bao giờ cũng luôn luôn là đầu mối của mọi tai họa. Bộ phận
đó, như chúng ta thường xuyên được nghe nói, bao giờ cũng là chính quyền, là
lực lượng thống trị... Lúc thì chính quyền Bắc thuộc [Trung Hoa],
lúc thì là vua quan nhà Nguyễn chịu trách nhiệm, lúc thì chính quyền thực dân
Pháp chịu trách nhiệm, lúc thì bè lũ Mỹ ngụy [Hiệp Chúng Quốc – Việt
Nam cộng hòa]. Và bây giờ, không có chính quyền nào khác
hơn là chính quyền cộng sản, thì chính quyền cộng sản chịu trách nhiệm. Bảo
đúng thì tất nhiên là đúng. Nhưng như vậy có kỳ cục lắm không?
Chẳng
lẽ trước năm 1945 nạn đói xảy ra là do phong kiến thực dân, còn bây giờ nạn đói
xảy ra
là do cộng sản hay sao? Chẳng lẽ cái thói chạy chọt, vây cánh, cửa quan, cửa
quyền, bợ đỡ... rất nổi tiếng từ thời cụ Ngô Tất Tố cũng tại cộng sản hay sao?
Chẳng lẽ văn chương Việt Nam cả một thế kỷ 15 chỉ được một ông Nguyễn Trãi, cả
một thế kỷ 16 hầu như cũng toàn nhạt nhẽo và trung bình cả thì cũng tại cộng
sản hay sao?
Một
trong những nhà phê bình văn học sắc sảo nhất của Việt Nam ở hải ngoại, anh
Nguyễn Hưng Quốc, hiện là giảng viên của trường Ðại học Victoria tại Australia,
cách đây 10 năm có viết một cuốn sách nhan đề “Văn Học Việt Nam Dưới Chế
Ðộ Cộng Sản”.
Trong đó anh đi tìm câu giải thích cho tình trạng kém cỏi tẻ nhạt của văn học
miền Bắc trong những vấn đề của chế độ xã hội chủ nghĩa và hệ thống lý luận
mác-xít [Marxist].
Ðiều đó tất nhiên có nhiều phần đúng, nhưng chưa đủ. Những năm sau này anh
Nguyễn Hưng Quốc đi đến một nhận xét hết sức khổ tâm là văn học Việt Nam ở hải
ngoại tồn tại ở các chế độ dân chủ, tự do, hoàn toàn không phải dính líu đến hệ
lý luận mác-xít [Marxist], hệ kiểm duyệt cộng sản,
hoàn toàn không liên quan đến bộ máy tuyên truyền chính trị chính thống, nhưng
cái văn học ấy cũng không khá gì hơn, cũng trì trệ, lạc hậu, bảo thủ và tẻ
nhạt. Tất nhiên là tẻ nhạt theo một kiểu khác. Vậy lời đáp nằm ở đâu?
Việc
phê phán cái xã hội nghèo đói, loạn tặc, nhiễu nhương, tạm bợ, không có phương
hướng ở Việt Nam, tất nhiên có thể gắn với việc phê bình chính quyền lãnh đạo.
Thế cái xã hội của người Việt ở ngoài nước, tại cộng đồng hải ngoại, không có
mặt sự lãnh đạo của chính quyền cộng sản mà cũng đủ những phẩm tính tương tự
thì chúng ta biết phê phán trên cơ sở nào?
Rõ
ràng có những vấn đề thuộc về văn hoá Việt Nam, những vấn đề nghiêm trọng,
không thể quy vào
một chính thể, tập đoàn hay đảng phái thống trị nào, nó là những hằng số xuyên
suốt cả số phận dân tộc Việt Nam, bắt đầu thậm chí từ Lạc Long Quân, nếu như có
ông ấy và bà Âu
Cơ. Và nếu đã mở hồ sơ văn hoá Việt Nam ra mà xét thì có thể nói là ở ngay
trang đầu chúng ta đã gặp một thành phần không thể không gặp, đó là trí thức
Việt Nam.
…
No comments:
Post a Comment