Matthieu Ricard:
Ta có thể hiểu Big Bang – Vụ Nổ Lớn như một sự
xuất hiện một loạt các hiện tượng từ một tiềm năng vô tận nhưng không hình tướng,
cái mà Phật giáo gọi là những “vi trần”. Từ này không nói lên một thực thể cụ
thể, nhưng là một tiềm năng của hư không mà ta có thể so sánh với cái không vật
lý.
Tổ Tịch Thiên – Shantideva thế kỷ
thứ 6 đã viết:
Khi cái Có không đồng thời với cái
Không,
Vậy thì nó có
từ bao giờ?
Vì lẽ cái Không sẽ không mất đi
Khi mà cái Có chưa xuất hiện.
Và cái Có không thể xuất hiện
Khi mà cái Không chưa mất đi.
Cũng như thế, cái Có không thể đồng
thời là cái Không.
Vì như thế mọi vật sẽ có hai bản
thể.
Lý do vì sao
cái “không là gì” không thể trở thành bất cứ cái gì, bởi lẽ nó không thể biến
hóa mà không mất đi tánh không của nó. Nhưng làm sao khả dĩ buông bỏ một cái gì
không có? Cái Không chỉ là một khái niệm để đối lại với cái Có. Cái Không không
thể tự có khi vắng bóng cái Có. Cái Không không thể thay đổi được. Các văn bản đều
viết: 'Một tỉ nguyên nhân cũng không làm nảy sinh được cái không có.' Nếu có một
vật gì xuất hiện thì đó là đã có sẵn một mầm mống tiềm ẩn.
GS Trịnh Xuân Thuận:
Vật lý cho rằng
các tiềm năng này là do năng lực của cái không. Nhưng vẫn còn lại câu hỏi: Cái
không này được hình thành như thế nào? Có chăng một cái không bất thình lình bị
gián đoạn trở nên đầy tiềm năng và đồng thời không gian, thời gian xuất hiện.
Matthieu
Ricard:
Một sự gián đoạn không nguyên cớ xảy ra trong một cái gì không có? Phải
chăng là một sự khởi đầu lạ lùng! Big Bang hay mọi sự khởi đầu của một vũ trụ đặc
biệt không thể xuất hiện mà không có nguyên nhân cũng không điều kiện. Thế giới
hiện tượng không thể xuất hiện từ cái không. Mặt khác, điều cơ bản theo Phật giáo
là các hiện tượng và thời gian không thể bắt đầu hay chấm dứt bởi lẽ chúng không
có thực thể riêng biệt. Khi chúng ta nói đến một sự khởi đầu, tâm trí chúng ta
nghĩ ngay đến khởi đầu của một cái gì. Quan niệm về khởi đầu và chấm dứt của vũ
trụ thuộc về chân lý tương đối. Trên quan điểm chân lý tuyệt đối chúng không có
ý nghĩa gì cả. Khi chúng ta nhìn thấy một lâu đài trong giấc mơ, ta không cần
biết ai đã xây nó. Mọi tôn giáo, mọi triết lý đều vấp phải vấn đề sáng tạo.
Khoa học đã loại bỏ vấn đề sáng thế, còn Phật giáo đi xa hơn đã phủ nhận cả một
sự khởi đầu.
…
Matthieu Ricard:
Nếu Thượng Đế là
bất biến thì Ngài không thể sáng tạo được. Còn nếu Ngài bị dính mắc vào thời
gian thì Ngài không thể bất biến được. Đó phải là sự mâu thuẫn dẫn đến quan niệm
nguyên nhân đầu tiên. Trước tiên, nếu có một nguyên nhân đầu tiên, nguyên nhân
này phải bất biến. Vì sao? Vì tự nó là đầu tiên thì nó phải không thay đổi. Mọi
thay đổi đều ngụ ý có sự can thiệp của một nguyên nhân khác không giống với
nguyên nhân đầu tiên.
Kế đến, làm
thế nào mà một thực thể bất biến lại có thể sáng tạo? Nếu có sự sáng tạo thì người
sáng tạo phải giữ vai trò gì trong đó? Nếu không thì sao gọi là Đấng sáng tạo.
Nếu có, vì lẽ sự sáng tạo được thể hiện bằng nhiều giai đoạn thì vật hay người
có liên quan đến các giai đoạn ấy không thể bất biến được. Ta có thể chấp nhận ý
kiến của thánh Augustin là Thượng Đế đã sáng tạo ra thời gian cùng với vũ trụ
nhưng dù là như vậy, sự sáng tạo cũng vẫn là một tiến trình và nếu là tiến trình
thì không thể bất biến được. Còn thánh Thomas ở Aquin thì lại nói: 'Nếu thế giới
này hiện hữu thì đây là vấn đề đức tin, không phải là vấn đề cần chứng minh hay
vấn đề khoa học.' Triết học Phật giáo thì cho rằng đức tin ở đây không cần thiết
nếu ta không đặt vấn đề khởi đầu của vũ trụ.
…
GS Trịnh Xuân Thuận:
Nếu thế, mỗi
sự kiện đều phải có một nguyên nhân và như vậy sẽ vô cùng tận.
Matthieu
Ricard:
Sự vô cùng tận đó đi ngược lại những tin tưởng siêu hình truyền thống của
tôn giáo cũng như của khoa học; cả hai đều muốn cho vạn vật phải có một sự khởi
đầu. Theo Bertrand Russell, không có lý do gì tin rằng thế giới có một sự khởi đầu
và nếu chúng ta tin như vậy là vì trí tưởng tượng của chúng ta quá nghèo nàn. Cái
ý muốn có một sự khởi đầu cho vạn vật dựa trên sự xác tín là mọi vật thật sự hiện
hữu và chúng ta cảm nhận được điều ấy. Vậy nếu một sự khởi đầu không cần thiết
và riêng tôi cũng đồng ý như vậy, thì cái nguyên lý tổ chức cũng không cần thiết.
Làm sao nó có thể tổ chức các hiện tượng không có khởi đầu. Nó có thể thay đổi
hiện tượng dần dần mà thôi. Còn một lập luận khác chống lại nguyên lý sáng tạo đó
là nếu nó tạo nên toàn thể các hiện tượng trong thế gian, nó phải chứa đựng toàn
thể nguyên nhân của các hiện tượng ấy. Nếu không sẽ có một vật thể gì đó nằm
ngoài sự sáng tạo của nó.
…
Triết học Phật
giáo đề nghị rằng trong thế giới hiện tượng không cần có nguyên lý sáng tạo và
mỗi giây phút được xem như là một sự ngưng dứt và khởi đầu liên tục do sự vô thường
của các hiện tượng theo luật Nhân quả. Trên bình diện chân lý tuyệt đối, tất cả
các sự kiện quá khứ, hiện tại, vị lai đều giống hệt nhau vì chúng không có tự tính:
chúng không có khởi đầu cũng như không có chấm dứt. Nếu một vật gì không thật sự
được sản sinh thì không có lý do gì tìm hiểu về sự chấm dứt của nó. Vậy thì ta
không cần đến một nguyên lý sáng tạo có thể làm được mọi việc nhưng chính nó lại
được tạo ra không bởi cái gì cả.
No comments:
Post a Comment