Đề tựa quyển “Truyện lược cụ Phan
Tây Hồ” của Ngô Đức Kế, cụ Sào
Nam Phan Bội Châu viết:
- Tôi còn nhớ ông sang Nhật Bản tìm tôi, gặp
nhau ở Bỉnh Ngọc Hiên tại Hoành Tân. Ông bảo tôi rằng: ‘Cả nước ngủ mê, tiếng
thở như sấm; bác ở ngoài muôn dặm kêu gào, hò hét, có được công dụng bao nhiêu,
tất phải nhờ có người ở trong gõ trán, xách tai mà đánh thức dậy, thời họa
chăng lòng người không đến đỗi chết hết. Nay tôi về làm Giuseppe Mazzini[1],
còn bác ở ngoài làm Giuseppe Garibaldi[2], chia hai đường mà cùng đi tới, chúng
ta lấy cái chết thề cùng nhau có thủy có chung.’
Năm 1920, cụ
Phan Chu Trinh nói:
- Xét
lịch sử xưa, dân nào khôn ngoan biết lo tự cường, tự lập, mua lấy sự ích lợi
chung của mình thì càng ngày càng bước tới con đường vui vẻ. Còn dân thì ngu
dại, cứ ngồi yên mà nhờ Trời, mà mong đợi trông cậy ở vua ở quan, giao phó tất
cả quyền lợi của mình vào trong tay một người, hay một chính phủ muốn làm sao
thì làm, mà mình không hành động, không bàn luận, không kiểm xét, thì dân ấy
phải khốn khổ mọi đường. Anh chị em đồng bào ta đã hiểu thấu các lẽ, thì phải
mau mau góp sức lo toan việc nước mới mong có ngày cất đầu lên nỗi.
[1], [2] Những
nhà yêu nước trong lịch sử cận đại của nước Italy có công trong việc thống nhất
đất nước Italy, quốc phụ lập quốc – as Italy's fathers of the fatherland.
Tổng thống thứ 3 Hiệp Chúng Quốc (U.S), Thomas Jefferson, người viết bản "Tuyên Ngôn Độc Lập", nói với dân biểu Edward Carrington:
- Nếu
một khi nhân dân không còn lưu tâm đến công việc chính trị xã hội, thì các ông
và tôi, và Quốc hội, Lập pháp, Chánh án, Thống đốc, tất cả sẽ trở thành những
con chó sói. Điều này dường như là luật tự nhiên thuộc bản chất tổng quát của
chúng ta, cho dù có vài ngoại lệ cá nhân.
- If
once the people become inattentive to the public affairs, you and I, and
Congress and Assemblies, Judges and Governors, shall all become wolves. It
seems to be the law of our general nature, in spite of individual exceptions.
Thomas Jefferson to Edward Carrington, 1787.
No comments:
Post a Comment